W systemie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy opartym na normie ISO 45001, podobnie jak w innych systemach zarządzania istnieje obowiązek przeprowadzania audytu wewnętrznego. Audyt ma na celu weryfikację stopnia spełnienia wymagań normy przez firmę z wdrożonym systemem.

Audyt ISO 45001

Obowiązek przeprowadzania audytów systemu BHP jest zawarty w pkt 9.2 standardu ISO 45001. Z niego można dowiedzieć się, że audyt powinien być wykonywany okresowo, przy czym przedsiębiorstwo samo określa, jak często chce go przeprowadzać. Audyt powinien być wykonywany przez wykwalifikowany personel czyli przez audytorów. Osoby te powinny znać przynajmniej wymagania normy ISO 45001 oraz specyfikę działania organizacji. Dodatkowym ich atutem będzie wiedza w obszarze wymagań prawnych BHP. Norma ISO 45001 wymaga również, aby wyniki audytu były udokumentowane, dlatego wszystkie uwagi, spostrzeżenia czy niezgodności są opisywane w raporcie z audytu.

Kwalifikacje audytora ISO 45001

Przeprowadzenie audytu systemu zarządzania BHP zasadniczo nie różni się od audytu innego systemu zarządzania. Ogólne zasady mówiące o kwalifikacjach audytora, dokumentowaniu wyników audytu czy zachowania obiektywności podczas oceny audytorskiej są takie same. Różnica tkwi w szczegółach. Wymagania normy ISO 45001, w odróżnieniu od innych systemów ISO, bardzo mocno korespondują z wymaganiami prawnymi bezpieczeństwa i higieny pracy. Przede wszystkim obowiązkiem organizacji wg pkt 6.2 ISO 45001 jest identyfikacja i spełnienie wymagań prawnych i innych dotyczących BHP, a także przeprowadzenie oceny zgodności z tymi wymaganiami (pkt 9.1). Ponadto niektóre punkty normy same określają zasady bezpieczeństwa pracy. Przykładem może być obowiązek prowadzenia oceny ryzyka (pkt. 6.1), stosowania środków kontroli ryzyka według określonej w normie skali (pkt. 8.1), jak również obowiązek dokumentowania postępowań powypadkowych i określania przyczyn wypadków (pkt. 10.2). Te aspekty powodują, że kwalifikacja audytora powinna obejmować także znajomość przynajmniej podstawowych przepisów BHP. Dzięki temu łatwiej będzie mu określić zgodność audytowanego obszaru z normą.

Jak wykonać audyt systemu zarządzania BHP?

Audytu wg ISO 45001 będzie przeprowadzony zarówno w oparciu o dokumentację systemu zarządzania, jak też poprzez obserwację pracy w miejscu jej wykonywania i rozmowy z pracownikami. Te trzy obszary są równie ważne i każdy z nich powinien być wykorzystany podczas audytu.

Dokumentowanie zasad bezpiecznej pracy i dowodów ich przestrzegania bardzo istotne znaczenie, gdyż w razie wypadków, procesów o odszkodowania lub staraniu się o środki z ubezpieczenia weryfikacja dokumentów jest głównym elementem kontroli. Podczas przeglądu dokumentacji audytor skupi się na:

- kontekście organizacji i stronach zainteresowanych – zweryfikuje czy firma jest świadoma, w jakim kontekście działa i jakie wymagania mają jej strony zainteresowane. Warto zaznaczyć, że kontekst systemu BHP może być szerszy niż kontekst identyfikowany w normie ISO 9001 i powinien uwzględnić np. otoczenie, w którym pracują pracownicy, gdyż może ono być źródłem zagrożeń BHP. Podobnie strony zainteresowane istotne dla BHP będą obejmowały dodatkowo np. rodziny pracowników,

- polityce systemu oraz zakresie jego funkcjonowania i sprawdzi czy są one odpowiednie do profilu działalności firmy oraz do deklaracji kierownictwa w zakresie przestrzegania BHP,

- celach BHP, które powinny jasno wskazywać dążenie firmy do poprawy warunków BHP,

- ocenie ryzyka, w tym ocenie ryzyka dla prac wykonywanych w firmie. Audytor zweryfikuje, czy zagrożenia określone w ocenie ryzyka odpowiadają faktycznie występującym w zakładzie oraz czy metodologia zastosowana do oceny ryzyka jest zrozumiała dla pracowników. Istotne będzie dla niego także zapoznanie pracowników z wynikami oceny ryzyka,

- dokumentacja procesów pracy – szczególnie instrukcji bezpiecznej pracy oraz innych dokumentów zawierających zasady postępowania zgodne z BHP. Norma ISO 45001 nie określa precyzyjnie ile i jakie dokumenty należy opracować dla opisu wykonywanych prac, wskazuje jednak, że mają one pomóc w zachowaniu bezpieczeństwa,

- wynikach monitorowania bezpieczeństwa, w szczególności na zapisach z kontroli BHP, przeglądów BHP, badaniu środowiska pracy. Zapisy z monitorowania odpowiedzą na pytanie czy firma jest zainteresowana doskonaleniem bezpieczeństwa (gdyż bez monitorowania nie ma danych wejściowych do działań w kierunku poprawy bezpieczeństwa), a także co z tych danych wynika. Audytor porówna wyniki badań środowiska pracy z informacjami zawartymi w ocenie ryzyka zawodowego, aby ustalić, czy ocena jest dostosowana do występujących czynników szkodliwych i uciążliwych,

- dokumentacji pracowniczej, w której będzie szukał informacji czy pracownicy posiadają aktualne i adekwatne badania lekarskie, szkolenia wstępne i okresowe, wymagane uprawnienia, np. elektryczne, a także czy są świadomi zasad systemu zarządzania, zgodnie z którymi mają wykonywać swoją pracę,

- dokumentacji powypadkowej oraz dokumentacji dotyczącej awarii, jeśli dochodziło w firmie do takich sytuacji. ISO 45001 wymaga, aby taka dokumentacja była opracowana i zawierała informacje o działaniach podejmowanych w następstwie wypadków i awarii,

- przeglądzie zarządzania – audytor sprawdzi, czy zakres danych omawianych w przeglądzie odpowiadał zakresowi podanemu w punkcie 9.3 normy ISO 45001, a także jakie działania doskonalące zaplanowano.

Obserwacja pracy i rozmowa na audycie BHP

Audyt systemu zarządzania BHP to nie tylko przegląd dokumentów. Audytor powinien obowiązkowo dokonać wizji lokalnej, przejść się po zakładzie, sprawdzić w jakich warunkach pracują pracownicy i jak utrzymane jest otoczenie miejsc pracy. Zwróci uwagę także na samo zachowanie pracowników, np. czy przestrzegają zasady stosowania środków ochrony indywidualnej w miejscach, gdzie jest to obowiązkowe. Audytora interesować będzie stan maszyn i urządzeń oraz oznaczenia na nich umieszczone. Sprawdzi gdzie dostępne są apteczki pierwszej pomocy oraz co się z nich znajduje. Jego uwadze nie umknie również lokalizacja gaśnic, hydrantów oraz innych środków niezbędnych do reagowania na sytuacje awaryjne.

Rozmowa z pracownikami to trzecie obok przeglądu dokumentacji i obserwacji miejsc pracy narzędzie audytu. Każdy pracownik powinien być świadomy zagrożeń, jakie stwarza wykonywana przez niego praca oraz środków własnego bezpieczeństwa. Ponadto pracownicy firmy posiadającej wdrożony systemu zarządzania BHP powinni znać politykę systemu oraz być świadomi konsekwencji nieprzestrzegania wymagań przyjętych przez firmę w ramach tego systemu BHP. To są tematy, na które audytor może rozmawiać z każdym pracownikiem firmy.

Warto zaznaczyć, że w firmach, w których pracownicy pracują na kilka zmian audyt może odbyć się na każdej z nich. To samo dotyczy przedsiębiorstw wielooddziałowych oraz takich, w których pracownicy wykonują obowiązki poza siedzibą lub terenem firmy (np. pracownicy budowlani).

Audyt systemu zarządzania BHP może przynieść wiele istotnych i wartościowych dla zarządu informacji. Zachowując obiektywizm audytu oraz zasadę niezależności można zidentyfikować w systemie zagrożenia, na które nikt wcześniej nie zwrócił uwagi. Wdrażane na tej podstawie środki zapobiegawcze pozwolą unikną kosztów niepotrzebnego ryzyka i ograniczyć występowanie wypadków.

 

Zdjęcie: Freepik

Masz pytania do artykułu?

Zapraszamy do kontaktu!

  

 Artykuł ten jest własnością intelektualną CONSILUM. Może być rozpowszechniany bezpłatnie wszystkim osobom i podmiotom zainteresowanym problematyką systemów zarządzania ISO, jednakże wyłączając cel komercyjny i bez dokonywania jakichkolwiek zmian w tekście. Wszelkie inne rozpowszechnianie wymaga pisemnej zgody autora. Dozwolone jest cytowanie fragmentów materiału z podaniem źródła.