Jednym z najważniejszych i podstawowych wymagań normy ISO 14001 jest identyfikacja aspektów środowiskowych. Aspektem środowiskowym nazywamy oddziaływanie firmy na środowisko. Może on być pozytywny lub negatywny. Pozytywnym aspektem będzie posiadanie instalacji fotowoltaicznej, lub uczestniczenie w akcjach prośrodowiskowych. Negatywne aspekty środowiskowe to każda działalność prowadząca do zanieczyszczenia środowiska lub zubożenia bioróżnorodności.
Przegląd środowiskowy w ISO 14001
Wdrażając system zarządzania środowiskowego według normy ISO 14001 trzeba określić konkretnie, jakie aspekty środowiskowe posiada firma, a następnie ocenić ich znaczenie. Identyfikacja aspektów środowiskowych ma miejsce na samym początku wdrożenia systemu ISO. Służy temu przegląd środowiskowy. Wynikiem dobrze przeprowadzonego przeglądu będzie lista aspektów środowiskowych.
Przegląd środowiskowy polega na przyjrzeniu się organizacji, jej działalności, wyrobom lub usługom przez pryzmat wpływu na każdy z elementów środowiska: powietrze, wodę, glebę, bioróżnorodność. Pod uwagę bierze się zarówno wszystko to co firma emituje lub wysyła na zewnątrz, jak również to co ze środowiska lub z zewnątrz pobiera.
Co firma emituje do środowiska?
Wśród oddziaływań wychodzących z firmy należy rozważyć:
- Emisję gazów i pyłów do powietrza
Źródłem emisji gazów i pyłów będą systemy grzewcze, procesy technologiczne (np. spawanie, malowanie, obróbka tworzyw sztucznych, chów zwierząt itp.), środki transportu oraz systemy klimatyzacji i ppoż. Warto zanotować wszystkie źródła emisji gazów i pyłów użytkowane przez firmę oraz określić poziom tych zanieczyszczeń.
- Emisja hałasu lub innego rodzaju energii
Poziom hałasu emitowanego poza granice terenu zajmowanego przez firmę nie powinien przeszkadzać sąsiadom, niezależnie od tego czy są nimi ludzie mieszkający w okolicznych osiedlach czy są to zwierzęta z graniczącego z firmą lasu. Jeśli podczas przeglądu środowiskowego stojąc w granicy firmy hałas jest tak duży, że utrudnia rozmowę warto zlecić jego badania, aby określić poziom hałasu. Niektóre specyficzne działalności mogą emitować do środowiska inne rodzaje energii, np. pole elektromagnetyczne bądź promieniowanie. Również one powinno zostać zidentyfikowane i opisane podczas przeglądu środowiskowego.
- Wytwarzanie odpadów
Odpady wytwarzane przez przedsiębiorstwo można podzielić na przemysłowe (powstające w wyniku produkcji wyrobów lub świadczenia usług, np. remontowych) i komunalne (o składzie i charakterze podobnym do odpadów powstających w gospodarstwie domowym). W jednej i drugiej grupie znajdują się zarówno odpady niebezpieczne, jak też inne niż niebezpieczne.
- Zrzut ścieków i odprowadzanie wód opadowych i roztopowych
Ścieki powstające w firmie mają charakter ścieków bytowych, czyli powstających w sanitariatach lub kuchniach oraz ścieków przemysłowych, o składzie odzwierciedlającym proces technologiczny (np. ścieki z galwanizacji lub mycia surowców/produktów). Natomiast wody opadowe i roztopowe, choć nie są uważane za ścieki to podlegają uregulowaniom prawnym. Z tego powodu warto określić, jak duża jest w zakładzie powierzchnia zadaszona lub wybrukowana (czyli taka, na której opady nie mogą swobodnie infiltrować do gleby) oraz gdzie woda z tych powierzchni płynie dalej.
- Produkcję wyrobów w opakowaniach (lub bez)
Każda firma produkcyjna sprzedająca swoje wyroby prowadza na rynek te wyroby oraz związane z nimi opakowania. Bardzo istotną sprawą jest określenie kategorii tych wyrobów, ponieważ wprowadzanie niektórych typów produktów podlega specyficznym wymaganiom środowiskowym. Do tej grupy należą m.in. baterie i akumulatory, sprzęt elektryczny i elektroniczny, oleje i inne substancje chemiczne. Ponadto opakowania, którymi zabezpieczane są produkty również polegają restrykcjom prawnym. I chodzi nie tylko o opakowania jednostkowe, lecz także o opakowania zbiorcze jak np. palety i taśmy służące pakowaniu towarów na czas transportu. Ostatecznie, po okresie użytkowania, zarówno produkty jak i opakowania stają się odpadem, dlatego już na etapie projektowania i produkcji należy zadbać, aby później jak najmniej obciążały środowisko.
- Zanieczyszczenie gleby przez ewentualne wycieki
Teren zajmowany na potrzeby prowadzonej działalności powinien podlegać takiej samej ochronie, jak inne elementy środowiska. Podczas przeglądu środowiskowego należy zwrócić uwagę, czy w miejscach firmy, gdzie mogłoby dojść do zanieczyszczenia gleby znajdują się szczelne posadzki. Istotne jest również zidentyfikowanie możliwych miejsce wycieków, a więc istotny będzie przebieg instalacji.
- Zubożenie bioróżnorodności
Do zubożenia bioróżnorodności może dochodzić w wyniku procesów inwestycyjnych, np. kiedy firma buduje nową halę na terenie dotychczasowych nieużytków. Ze zubożeniem będziemy mieli do czynienia również w przypadku wycinku drzew i krzewów na terenie firmy oraz w związku z charakterem prowadzonej działalności (np. budowa infrastruktury drogowej).
Co firma pobiera ze środowiska?
Wyżej wymienione są przypadki, w których firma „oddaje” coś środowisku. Wdrażając system zarządzania środowiskowego wg ISO 14001 trzeba rozważyć także odwrotny przypadek, kiedy firma pobiera coś ze środowiska. Takich oddziaływań również będzie kilka:
- Pobór energii elektrycznej
Energia elektryczna wykorzystywana jest we wszystkich firmach. Udział energii pozyskiwanej z odnawialnych źródeł nadal jest bardzo niewielka w stosunku do energii pochodzącej ze spalania paliw kopalnianych. To istotne oddziaływanie środowiskowe, które należy określić podczas przeglądu wg ISO 14001.
- Wykorzystywanie paliw do transportu
Choć samochody elektryczne coraz śmielej wkraczają w naszą rzeczywistość, to nadal większość flot firmowych bazuje na samochodach napędzanych benzyną, olejem napędowym lub gazem, czyli paliwami pozyskiwanymi ze źródeł nieodnawialnych. To ma istotne znaczenie dla wpływu firmy na środowisko.
- Pobór wody
Woda w firmie może być wykorzystywana tylko na cele socjalne, do zasilania sanitariatów, kuchni zakładowych itp. lub także na cele przemysłowe, np. do obróbki surowców/produktów, utrzymania czystości. Istotne będzie skąd zakład pobiera wodę. Czy posiada własne ujęcie wody czy może ma umowę z lokalnym zakładem wodociągowym.
- Pozyskanie surowców
Zakupy surowców mają wpływ na środowisko z dwóch powodów: samo wytworzenie surowców lub ich wydobycie ze środowiska wpływa na nie w mniejszy lub większy sposób, a ponadto transport surowców do miejsca ich dalszego przetwarzania również nie jest obojętny dla środowiska. Firma może wpływać minimalizować swoje negatywne oddziaływanie na środowisko poprzez mądre zarządzanie procesem zakupowym.
Przygotowując się do przeglądu środowiskowego warto zapoznać się wcześniej z działalnością firmy i określić możliwość występowania poszczególnych wpływów na środowisko. Utworzona podczas przeglądu lista oddziaływań posłuży do opracowania wykazu aspektów środowiskowych wymaganego przez ISO 14001. Wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego będzie łatwiejsze i szybsze, jeśli przegląd zostanie wykonany rzetelnie, bez pominięcia istotnych elementów. Dużym wsparciem w tym zadaniu może okazać się osoba posiadająca doświadczenie w ochronie środowiska lub wykształcenie kierunkowe. Dzięki swojej wiedzy osoba ta jest w stanie szybciej zidentyfikować oraz określić znaczenie poszczególnych rodzajów oddziaływania oraz wskazać konkretne działania, jakie firma musi podjąć aby spełnić wymagania prawne w tym zakresie.
Zdjęcie nagłówkowe: Freepik
Masz pytania do artykułu?
Zapraszamy do kontaktu!
Artykuł ten jest własnością intelektualną CONSILUM. Może być rozpowszechniany bezpłatnie wszystkim osobom i podmiotom zainteresowanym problematyką systemów zarządzania ISO, jednakże wyłączając cel komercyjny i bez dokonywania jakichkolwiek zmian w tekście. Wszelkie inne rozpowszechnianie wymaga pisemnej zgody autora. Dozwolone jest cytowanie fragmentów materiału z podaniem źródła.
